Αναρτήθηκε από ....
Στην ανάλυση κρίσεων το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι όταν δύο (ή περισσότερες) κρίσεις συμπέσουν!
Αυτό είναι πολύ πιθανό να συμβεί στο αμέσως προσεχές διάστημα. Επειδή η διεθνής οικονομική κρίση δανεισμού (κρίση του τραπεζικού συστήματος) που ξεκίνησε το 2008 στις ΗΠΑ, επεκτάθηκε στον υπόλοιπο κόσμο και αρχικά μάλλον αντιμετωπίστηκε, αλλά αφού προκάλεσε σοβαρές αποσταθεροποιήσεις στην Ευρώπη και αλλού. Έτσι, σήμερα έχουμε δύο διακριτές και διαφορετικές κρίσεις δανεισμού, μια στις ΗΠΑ και μία στην Ευρώπη.
Η κρίση των ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ, η κρίση οφείλεται κυρίως σε τρείς παράγοντες:
Πρώτον, στην αδυναμία που δείχνει η πολιτική τάξη των ΗΠΑ να ελέγξει τα ελλείμματά της: Οι Δημοκρατικοί θέλουν αύξηση φόρων. Οι Ρεπουμπλικανοί επιθυμούν μείωση δαπανών. Και δεν προκύπτουν περιθώρια μόνιμου συμβιβασμού ανάμεσά τους. Έτσι το Αμερικανικό χρέος ανεβαίνει συνεχώς, σχεδόν ανεξέλεγκτο (έχει ήδη πλησιάσει το 100% του αμερικανικού ΑΕΠ).
Δεύτερον, στο θεσμικό εμπόδιο, την επιβολή «οροφής χρέους», που δεν μπορεί εύκολα να μετατεθεί (προς τα πάνω), αν δεν υπάρξει συμβιβασμός μέσα στην πολιτική τάξη των ΗΠΑ (ο συμβιβασμός που προέκυψε στο «παρά ένα» πριν τρείς εβδομάδες θεωρείται πρόσκαιρος και εύθραυστος).
Τρίτον, στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ εκδίδουν το βασικό διεθνές νόμισμα, το δολάριο. Έτσι, η αποσταθεροποίηση της δανειακής ικανότητας των ΗΠΑ κλονίζει ολόκληρη τη βάση των διεθνών συναλλαγών, του εμπορίου και των επενδύσεων σε μια διεθνοποιημένη αγορά.
Αν δεν υπήρχε ένα από τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, οι ΗΠΑ δεν θα βρίσκονταν σήμερα σε κρίση χρέους. Είναι η σύμπτωση και των τριών που δημιουργεί συνθήκες συστημικής κρίσης (δανεισμού) στις ΗΠΑ.
Η κρίση στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη, η κρίση οφείλεται σε εντελώς διαφορετικούς λόγους:
Έχουμε μια νομισματική Ένωση που αρνείται να λειτουργήσει – και ως «Νομισματική» και ως «Ένωση»:
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αρνείται να λειτουργήσει ως Ένωση, γιατί δεν εκδίδει κοινά (ευρω-) ομόλογα. Κι έτσι υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση αποδόσεων (spreads) ανάμεσα στα ομόλογα που εκδίδουν τα ανταγωνιστικά και τα μη ανταγωνιστικά κράτη-μέλη:
Τα μη ανταγωνιστικά κράτη συντρίβονται από τις όλο και υψηλότερες αποδόσεις που αναγκάζονται να πληρώνουν για να δανείζονται όλο και περισσότερο προκειμένου να καλύψουν την υστέρηση ανταγωνιστικότητάς τους. Κι αυτά τα καθιστά ακόμα λιγότερο ανταγωνιστικά.
Και τα ανταγωνιστικά κράτη επωφελούνται από την υστέρηση των μη ανταγωνιστικών (αφού τα πλεονάσματα των πρώτων συνδέονται με τα ελλείμματα των δεύτερων), αλλά αρνούνται να βοηθήσουν για να ξεπεραστεί το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Τα «τιμωρούν» μάλλον παρά τα βοηθούν…
Οι Κεντρικές Τράπεζες των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Ιαπωνίας, εκδίδουν ομόλογα (στην πρωτογενή αγορά) και προχωρούν σε συνεχείς αγοραπωλησίες ομολόγων στη δευτερογενή αγορά (πράξεις «ανοιχτής αγοράς» ή open market operations) προκειμένου να ρυθμίσουν την προσφορά χρήματος.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μέχρι πολύ πρόσφατα δεν είχε τέτοια δυνατότητα. Και τώρα ακόμα, η παρέμβαση στην δευτερογενή αγορά γίνεται μόνο μέσω του ειδικού Ταμείου Σταθερότητας (EFSF), το οποίο, όμως, δεν διαθέτει τα απαραίτητα κονδύλια ούτε τη δυνατότητα να «δημιουργεί χρήμα» από μόνο του. Συνεπώς, η ΕΚΤ από την άποψη αυτή, είναι μια «ανάπηρη» Κεντρική Τράπεζα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αρνείται να λειτουργήσει και ως Νομισματική Ένωση, αφού δεν παράγει «εξωγενές χρήμα». Δεν μπορεί να «τυπώνει» νόμισμα, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι. Κάθε αύξηση της προσφοράς ευρώ γίνεται μόνον «ενδογενώς», δηλαδή μέσω του τραπεζικού συστήματος. Αλλά όταν το τραπεζικό σύστημα κλονίζεται, η επέκταση ρευστότητας στερεύει και παραλύει και η διατραπεζική αγορά, έχουμε απότομη μείωση της προσφοράς χρήματος.
Παντού αλλού, σε τέτοιες περιπτώσεις, οι Κεντρικές Τράπεζες «τυπώνουν» χρήμα, δηλαδή αυξάνουν την εξωγενή προσφορά χρήματος. Αυτό στην Ευρώπη δεν μπορεί να γίνει (αν και οριακά ήδη γίνεται εμμέσως και παρατύπως, αλλά σε ανεπαρκέστατο βαθμό).
Όμως, μια Κεντρική Τράπεζα που δεν μπορεί να παράγει «εξωγενές χρήμα» (να αυξήσει ευθέως την προσφορά του), ούτε να ελέγξει το «ενδογενές χρήμα» (να παρέμβει ευθέως στην δευτερογενή αγορά με open market operation), δεν είναι μόνο «ανάπηρη» Κεντρική Τράπεζα, είναι «τετραπληγική»!
Σε ομαλές συνθήκες ρυθμίζει εμμέσως τη ροή ρευστότητας ανεβοκατεβάζοντας τα κεντρικά επιτόκια. Αλλά πέραν αυτού, αν τα πράγματα πάψουν να είναι «ομαλά» (όπως τώρα), δεν έχει εργαλεία συστημικής παρέμβασης.
Σε συνθήκες τέτοιας κρίσης είναι παντελώς ανίκανη να παρέμβει ουσιαστικά.
Μοιάζει με εκείνο τον υδραυλικό ενός δικτύου ύδρευσης, που όταν τα πράγματα είναι «ομαλά» ρυθμίζει τη ροή ανοιγοκλείνοντας της στρόφιγγες, αλλά όταν κάτι «στραβό» προκύψει στο σύστημα – κάπου «μπουκώσουν» οι σωλήνες, κάπου χαλάσουν οι αντλίες ή κάποια μεγάλη διαρροή εμφανιστεί – δεν έχει τα εργαλεία να παρέμβει στο σύστημα και το διορθώσει συνολικά.
Η ελληνική κρίση δανεισμού, απλώς ανέδειξε όλες τις σοβαρές αναπηρίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας: Η οποία τώρα καλείται είτε να τις ξεπεράσει (όσο είναι καιρός ακόμα), είτε να ομολογήσει την πλήρη αδυναμία της και να διαλυθεί. (μαζί με την ευρωζώνη)…
Η ενδεχόμενη κατάρρευση της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου
Τελικό επεισόδιο αυτής της παράλυσης, η απόφαση της 21ης Ιουλίου. Υποτίθεται ότι θα «έσωζε» την Ελλάδα οριστικά από την κρίση χρέους (ρυθμίζοντας την αποπληρωμή του ελληνικού χρέους ως το 2020 με ελάχιστο «κούρεμα») και θα απομόνωνε την ελληνική κρίση από τις υπόλοιπες «αδύναμες χώρες» της ευρωζώνης, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος της «μετάδοσης». Κάτι τέτοιο δεν συνέβη – ούτε ως προς το πρώτο σκέλος, ούτε ως προς το δεύτερο:
Πρώτον, διότι ο μηχανισμός παρέμβασης υπέρ των άλλων αδύναμων χωρών της ευρωζώνης υπάρχει μόνο «στα χαρτιά». Το EFSF δεν έλαβε τα απαραίτητα κονδύλια, για να μπορεί αξιόπιστα να εξουδετερώσει τις επιθέσεις των κερδοσκόπων στα ιταλικά και ισπανικά ομόλογα.
Δεύτερον, διότι απέκλεισε την έκδοση ευρω-ομολόγου, πράγμα που είναι το μόνο ικανό να σταθεροποιήσει τις αγορές σήμερα.
Τρίτον, διότι χωρίς πραγματική δυνατότητα παρέμβασης στη δευτερογενή αγορά και χωρίς προοπτική ευρω-ομολόγου, το μόνο πιο δραστικό που θα μπορούσε να σώσει την κατάσταση είναι η αύξηση του «εξωγενούς χρήματος», δηλαδή η «νομισματοποίηση» του χρέους. Αλλά αυτό – να τυπωθεί «φρέσκο χρήμα» – το αποκλείει και το καταστατικό της ΕΚΤ και η λογική πάνω στην οποία θεμελιώθηκε το ευρώ.
Τέταρτον, σε ό,τι αφορά την ίδια την Ελλάδα, η επιμονή της Φινλανδίας να λάβει «εγγυήσεις» και οι πιέσεις άλλων χωρών (Αυστρία, Ολλανδία κλπ.) να λάβουν κι αυτές τέτοιες εγγυήσεις, απειλεί άμεσα να ακυρώσει την ίδια τη συμφωνία.
Όμως, οι «εγγυήσεις», δημιουργούν προηγούμενο και για ομολογιούχους τους ιδιωτικού τομέα να εγείρουν παρόμοιες αξιώσεις, μειώνουν το ύψος των διαθέσιμων κεφαλαίων για την Ελλάδα από το νέο δάνειο (των 109 δισεκατομμυρίων) και αυξάνουν το συνολικό χρέος της Ελλάδας.
Δηλαδή επιδεινώνουν την κρίση χρέους από πολλές πλευρές ταυτόχρονα…
Ο άμεσος κίνδυνος να καταρρεύσει η Συμφωνία της 21ης Ιουλίου δεν είναι απειλή μόνο για την Ελλάδα. Είναι εξ ίσου απειλή για άλλες πέντε χώρες της ευρωζώνης, δύο σε Μνημόνιο (Ιρλανδία, Πορτογαλία), δύο ήδη «στο στόχαστρο» κερδοσκοπικών επιθέσεων (Ιταλία και Ισπανία) και δύο για την ώρα «υπό απειλή» (Γαλλία και Βέλγιο).
Η κατάρρευση των Συμφωνίας αυτής είναι πιθανό να σημάνει πλέον την άμεση διάλυση της ευρωζώνης.
Εκτός κι αν πολλοί και πολύ ισχυροί αλλάξουν άποψη για πολλά, πολύ σύντομα…
Για την Ελλάδα πάντως, κατάρρευση της Συμφωνίας της 21ης Ιουλίου θα σημαίνει ότι είναι σχεδόν αναπόφευκτη η πλήρης χρεοκοπία και εντελώς αναπόφευκτη η κατάρρευση της κυβέρνησης, η κατάρρευση όλης της πολιτικής που ακολουθήθηκε τα τελευταία δύο χρόνια, και η κατάρρευση του συνόλου των πολιτικών ισορροπιών της περασμένης 35ετίας.
Τρείς τέτοιας έκτασης «καταρρεύσεις» ταυτόχρονα μέσα στην Ελλάδα – και μάλιστα μέσα σε συνθήκες εθνικής χρεοκοπίας – είναι περισσότερα απ’ όσα θα μπορούσε να αντέξει οποιαδήποτε κοινωνία.
Από την Αιγυπτιακή Άνοιξη στην εξέγερση των μεινοτήτων
Υπάρχει, όμως και μια τέταρτη κατηγορία κρίσεων που «προσεγγίζουν» την Ελλάδα και έχουν γεωπολιτικό χαρακτήρα: Στην αλυσίδα των καθεστωτικών ανατροπών στην νότια και νοτιανατολική γειτονιά της προστίθεται τώρα η Λιβύη και η Συρία. Ενώ οι εξεγέρσεις των μειονοτήτων έχουν ήδη περάσει μέσα σε ευρωπαϊκό έδαφος (στη Βρετανία) και δημιουργούν «προηγούμενο» και για άλλες, «ευάλωτες», ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα βρίσκεται στη πρώτη γραμμή επικινδυνότητας.
Τέλος, οι ενδεχόμενες αντιδράσεις της Τουρκίας για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων της Κύπρου (και κατά προέκταση της Ελλάδας) δημιουργεί μια νέα κατηγορία απειλών. Με επίκεντρο ξανά τον Ελλαδικό χώρο, αλλά με προεκτάσεις πολύ πέραν αυτού.
Δεν γνωρίζουμε αν αυτές οι απειλές θα πάρουν το χαρακτήρα νέου κύματος λαθρομεταναστών προς το Ευρωπαϊκό έδαφος μέσω ελληνικού εδάφους, εξεγέρσεων μουσουλμανικών πληθυσμών που ήδη βρίσκονται σε χώρες του ευρωπαϊκού νότου, ή ελληνοτουρκικής κρίσης. Ή σε κάποιο συνδυασμό των ανωτέρω. Το βέβαιο είναι ότι αυτές οι απειλές πλησιάζουν και εντείνονται συνεχώς. Και πολλοί έχουν συμφέρον να τις πυροδοτήσουν και να τις εκμεταλλευτούν…
Συμπέρασμα: Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο όπου για διαφορετικούς λόγους «συγκλίνουν» τέσσερις διαφορετικές κρίσεις:
- Η μία απ’ αυτές (η κρίση χρέους των ΗΠΑ) δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα, βέβαια, αλλά η εξέλιξη της επηρεάζει την έκβαση όλων των υπολοίπων.
- Η κρίση χρέους της Ευρώπης, επίσης δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα, σχετίζεται περισσότερο με τις αναπηρίες και την ακαμψία του ευρωπαϊκού συστήματος, αλλά ήταν η Ελληνική κρίση που την πυροδότησε σε αυτή τη φάση…
- Η τρίτη κρίση – η απειλούμενη κατάρρευση της Συμφωνίας της 21ης Ιουλίου έχει ως επίκεντρο την Ελλάδα, αλλά αφορά περισσότερο τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) και μπορεί να προκαλέσει την διάλυση του ευρώ.
- Και η τέταρτη κρίση (γεωπολιτικών ανταγωνισμών και εσωτερικών αναταραχών στην περιοχή μας ), ασφαλώς δεν εξαρτάται από την Ελλάδα, αλλά απειλεί πρωτίστως την Ελλάδα, αν και οι επιπτώσεις της – αν υπάρξει – θα γίνουν αισθητές πολύ πέραν του ελληνικού εδάφους.
Στη μελέτη μετεωρολογικών φαινόμενων, όταν δύο ή περισσότερες «καταιγίδες» συγκλίνουν στο ίδιο σημείο την ίδια στιγμή, το ονομάζουν «τέλεια καταιγίδα» και ισοδυναμεί με… Αρμαγεδδώνα!
Τηρουμένων των αναλογιών μια τέτοια «τέλεια καταιγίδα» κυοφορείται ή πλησιάζει τη χώρα μας.
Εμείς όμως, δεν θα «παραδοθούμε στη μοίρα μας»!
Μπορούμε να προετοιμαστούμε και να αντιδράσουμε.
Και – το σημαντικότερο – μπορούμε να τα καταφέρουμε και να βγούμε ισχυρότεροι.
Φτάνει να γνωρίζουμε τι έρχεται και πως θα το αντιμετωπίσουμε.
Γι’ αυτά, όμως, σε επόμενο σημείωμά μας…
Τηλέμαχος
Από ...... Antinews
